هر انسانی به دنبال این است که همسر خوبی داشته باشد. از این رو دغدغه ی هر دختر و پسری دستیابی به همسری شایسته است و پس از ازدواج نیز نخستین پرسش دیگران این است که آیا همسری خوب دارد یا نه؟
برخی ها در نگاه به این مساله دچار اشتباه فاحش شده و میان همسر خوب و همسر آرمانی تفاوتی نمی بینند و در جستجوی همسری آرمانی هستند که به نظر می رسد برای بیشتر مردم، نشدنی یا حتی محال باشد. البته همسر آرمانی با توجه به بینش و نگرش و خواسته های شخص متفاوت است و نمی توان معیار یگانه واحدی برای آن بیان داشت. با این همه، همسر آرمانی را می توان همسری دانست که از هیچ نظر با خواسته های مرد مخالفت نورزد و همه ی آنچه را که او نیاز دارد برآورده کند. بطور طبیعی چنین چیزی شدنی نیست؛ زیرا هر کسی می کوشد تا خواسته های خود را برآورده کند که در این میان تفاوت هایی در سلیقه و علاقه و اموری دیگر ولو جزیی وجود دارد که اجازه ی چنین تحرکی را نخواهد داد. بنابراین آنچه می تواند مطلوب هر کسی باشد همسر خوب است که آن نیز با توجه به بینش، نگرش و گرایش اشخاص متفاوت بوده و از اموری دست نیافتنی است و می توان همسری یافت که به مفهوم واقعی همسر خوبی باشد.
در نوشتار حاضر با توجه به آموزه های قرآن کوشش شده تا همسر خوب شناخته و صفات و ویژگی های او بازگو شود و بر پایه ی معیارهای قرانی شیوه ی همسرداری خوب بیان شود.
قرآن و ملاک های همسر خوب
در تحلیل قرآنی، زن و مرد لازم و ملزوم یکدیگرند، بنابراین هیچ گاه نمی توانند کمالی را بی یکدیگر جستجو کنند. دستیابی به کمال مطلق زمانی شدنی است که زن و شوهر به عنوان جفت و همسر در کنار هم قرار بگیرند و برای تعالی و تکامل یکدیگر بکوشند. ارتباط میان زن و شوهر همانند ارتباط جزء و کل است که به یکدیگر نیاز جدی دارند و نمی توانند بدون هم کامل باشند. کمال در اینجا به معنای ضد نقیض است. به این معنا که زن بی مرد یا مرد بی زن موجودی ناقص است و زمانی به کمال می رسد که در کنار هم زوج را تشکیل دهند. زن و شوهر، اگر تشبیه، گول زننده و فریبنده نباشد مانند دولنگه کفش هستند. آن دو کنار هم و با زوجیت است که از نقص بیرون می آیند و در کنار هم می توانند به کمالی دست یابند که فراتر از حد تصور است.
زن و مرد لازم و ملزوم یکدیگرند
در تحلیل قرآنی زن و مرد، لازم و ملزومی هستند که بی یکدیگر معنا و مفهوم درستی نخواهند یافت و به تکامل مطلق دست نمی یابند؛ زیرا آرامش زن به مرد است و مرد بی زن از نقص وجود خود رنج می برد. از این رو نمی توانند بی یکدیگر حتی مقدمات تکامل را فراهم آورند، چه رسد به اینکه بتوانند به پر پرواز دست یابند.
قران بر عنصر زوجیت در هستی بسیار تأکید می ورزد و می گوید که همه چیز را بر پایه ی زوجیت آفریده است. دسته بندی قرآن نشان می دهد که هر کسی می تواند در دو سوی کفر و ایمان یا حتی میانه در نفاق باشد. این گونه است که تفکر و بینش هر کسی می تواند در چگونگی انتخاب و رفتار وی تأثیر اساسی به جای بگذارد. همسری که دنیا را از دریچه ی کفر و مادیت می نگرد با همسرش به گونه یی رفتار می کند که جهان بینی او را تشکیل می دهد. حالت نفاق در حوزه ی دینی به نفاق در رفتار خانوادگی نیز گسترده می شود. آدم هایی که با خدای خویش نفاق می ورزند بطور حتم با همسر خویش نیز رفتار منافقانه در پیش می گیرند.
ویژگی های همسر مناسب
قرآن در مسأله انتخاب همسر به عنوان زوجی که کامل کننده ی وجود و شخصیت اوست تأکید فراوان می ورزد و معیارهایی را برای انتخاب همسر بیان می کند. قرآن، درباره ی لزوم رعایت شایستگی و اهمیت اوصاف همسری که انسان برمی گزیند یا اگر ازدواج با همسر نامناسبی صورت گرفته، باید این شایستگی را در او پدید آورد. مباحثی را مطرح کرده و درباره ی همسران نامناسب که گاه در حد دشمن می توانند کانون خانواده را فاسد کنند، هشدار می دهد: «یا ایها الذین ءامنو ان من ازواجکم و اولادکم عدولکم فاخذوهم...» (تغابن، آیه 14) تکیه ی قرآن در موارد متعدد بر صلاحیت و شایستگی همسر، مفهومی عام است و شامل جنبه های گوناگون ظاهری همانند زیبایی جسمی و معنوی (دینی و اخلاقی) نیز می تواند باشد. (انبیاء، آیه ی).
از دیگر ویژگی های همسر مناسب آن است که از نظر جسمی سالم باشد و بتواند نیازهای مرد را به عنوان همسر برآورده کند. نازایی یکی از مشکلاتی است که در برخی از زنان دچار آن هستند. هرچند که این مساله به طور عادی پیش از ازدواج مشخص نمی شود، ولی در ادامه ی زندگی خلل وارد می کند و آسایش را از خانه بیرون می برد، مگر آنکه همسر از نظر روحی و روانی در مرتبه یی از تقوا باشد که بتواند بی فرزندی را تحمل کند یا با حفظ همسر و ازدواج دیگری این خواسته ی خود را برآورده کند. قرآن در گزارشی به مساله نازایی همسران برخی از پیامبران از جمله حضرت ابراهیم خلیل الله(ع) و زکریا (ع) اشاره می کند. در گزارشی که از مساله ی اجابت دعای زکریا (ع) به دست می دهد بیان می کند: «و اصلحنا له زوجه»: ما همسر و جفت زکریا را از نظر جسمی اصلاح کردیم.
صفات همسران شایسته
در برخی آیات، صفاتی مشخص، برای همسران شایسته ذکر شده است: از جمله در آیه ی 9 سوره ی انبیاء به سه ویژگی خانواده ی زکریا اشاره شد: اینکه در انجام کار خیر شتاب می کردند، در همه حال، خدا را می خواندند و همواره در برابر او خشوع داشتند. خداوند در آیه ی 5 سوره ی تحریم، شش صفت را برای همسران شایسته برشمرده که الگوی خوبی برای همه ی مسلمانان، هنگام انتخاب همسر است: 1- «اسلام» 2- «ایمان» 3- «اطاعت» 4- «توبه» 5- «عبادت خداوند» 6- «اهل گناه نبودن».
بنابراین همسر خوب، همسری است که در برابر شوهر مقاومت نکند و با اطاعت و فرمانبرداری از همسر در چارچوب رفتارهای پسندیده و اخلاقی و قوانین شرعی، از محدوده ی حق و حقیقت تجاوز نکند.
احسان، اصل اساسی زندگی
در قرآن افزون بر مسأله ی حق و عدالت به مسأله ی احسان نیز توجه شده است. احسان امری فراتر از عدالت است؛ زیرا محسن کسی است که در حوزه ی هنجاری و اعمال نیک و صالح فراتر از وظیفه گام نهد و با عنایت ویژه یی به دیگران کمک می رساند. از مصادیق احسان می توان به عفو و گذشت و ایثار و از خود گذشتگی اشاره کرد. در زندگی خانوادگی هر چند همانند دیگر حوزه های فردی و اجتماعی، اصالت با عدل و عدالت است و هر کسی می بایست حقوق طرف مقابل را بر پایه ی اصول عدالت رعایت کند، ولی زندگی خانوادگی به گونه یی پیچیده است که انسان بی اصل احسان نمی تواند زندگی کامل و موفقی داشته باشد. در بسیاری از موارد ضروری است که همسر از حق خویش بگذرد و کوتاه آید و به حکم احسان رفتار کند. از این رو گفته اند که اساس زندگی خانوادگی و همسرداری، عفو و گذشت و احسان است. نیکوکاری و احسان، خانواده را با عشق و محبت به سمت و سویی می برد که در اصطلاح آن را «خوشبختی» می نامند.
ملاک همسر آرمانی
با توجه به مطالب ذکر شده، همسر خوب و آرمانی به مفهوم درست و واقعی همسری است که ملاک و معیار خود را در زندگی مشترک احسان و عفو و گذشت قرار دهد و با عاطفه و احساسات، زندگی درونی خانواده را مدیریت کند. این به آن معنا نیست که شخص، اصول عدالت و عقل و احکام آن را نادیده گیرد، بلکه از آن جایی که احسان امری فراتر و برتر از عدالت است کسی که احسان می کند به طریق اولی اهل عدالت است و همان گونه که از عاطفه و احسان برای مدیریت خانواده، بهره می گیرد، از عقل و عدالت برای ساماندهی آن نیز به بهترین شکل ممکن سود می برد.
